Gericht aanpakken!
RAP: R1 R2 R3 | WERKPLAN 21 juli 2020
2.4 | ‹ Natuurlijk bodem- en watersysteem
Urgentie en belang
Door een veranderend klimaat staat de huidige manier van benutten en beheren van het natuurlijk bodem- en watersysteem onder druk en daarmee de basis voor natuurgebieden, een gezonde woonomgeving en de economie. Ondanks dat dit systeem robuust is en een stootje kan hebben, brengen nieuwe klimaatomstandigheden grenzen aan het licht. Door langdurige droogte komt bijvoorbeeld landbouw, natuur en scheepvaart in de problemen.
Vooral kwellandschappen en zandgronden zijn kwetsbaar voor hitte en droogte blijkt uit de klimaatstresstesten. Het vasthouden van grondwater in deze gronden is daarom erg belangrijk.
‘WUR – Proeftuin’ Hierdensebeek
Het bodem- en grondwatersysteem stopt niet bij de gemeentegrens. Problemen en oplossingen voor bijvoorbeeld wateroverlast zijn regelmatig groter dan het grondgebied van een gemeente. Daarnaast is schade door water vaak meteen zichtbaar terwijl schade door droogte pas op de lange termijn zichtbaar wordt.
Door slimmer in te spelen op de (on)mogelijkheden die het natuurlijk bodem- en watersysteem biedt kunnen we kosten en schade voorkomen, kunnen ziekten en plagen beperkt blijven en kunnen we productief blijven. Investeren in een goede bodemkwaliteit en een robuust natuurlijk systeem is cruciaal. Bij ruimtelijke keuzes met betrekking tot de inrichting en het beheer van gebieden is het nodig om meer rekening te houden met het natuurlijk systeem. Een deel van die keuzes overstijgt het lokale schaalniveau. Grensontkennnend samenwerken met alle betrokkenen is van belang door bijvoorbeeld overheden, terreinbeheerders en grondgebruikers. Zoals dat nu al bij het programma Zoetwatervoorziening Oost Nederland gebeurd. Afwegingen moeten rekening houden met vanuit verschillende invalshoeken: landbouw, natuur, water, bodem, verstedelijking en industrie. De urgentie neemt toe om regionaal (nog) meer aandacht te besteden aan een veerkrachtig bodem- en watersysteem.
Gezamenlijke Ambities
Klimaatbestendig, robuust en veerkrachtig
natuurlijk bodem- en watersysteembeheer
De ruimtelijke inrichting en het bodemgebruik sluiten aan op de natuurlijke (on)mogelijkheden van het bodem- en watersysteem en de toekomstige veranderingen die we daarin verwachten door de klimaatverandering.
Onze fysieke leefomgeving in zowel stad en land heeft ruim voldoende klimaatbestendig groen met waarde voor mens en natuur.
De bodemkwaliteit is hoog waardoor regenwater infiltreert, de biodiversiteit groot is en groeiomstandigheden optimaal zijn.
Regenwater wordt benut en gebufferd. Zo blijft (grond)water beschikbaar in droge periode. Water wordt vertraagd afgevoerd. Waterberging voorkomt wateroverlast.
In robuuste en met elkaar verbonden natuurkerngebieden zijn omstandigheden waarin kwetsbare soorten meer kans hebben te overleven, ook met de toename van extreme weersituaties.
Maatregelen en acties
Strategieën voor een robuuster natuurlijk bodem- en watersysteem.
- Faciliteren van onderzoek en gebiedspilots, bijvoorbeeld via zogenaamde klimaatbuffers: gebieden waar natuurlijke processen de ruimte krijgen met oog op verkoeling, waterberging, vasthouden of afvoer van water, CO2 opslag, natuurwaarde en recreatie etc. of het vervolg op het BINGO-onderzoek*.
- Verkennen van een strategie gericht op het beperken van de waterbehoefte en de verdeling van schaars water. De strategie verkent randvoorwaarden voor klimaatbestendig ruimtegebruik, landbouwgewassen, natuurontwikkeling (keuze boomsoorten en ander gewas) en het groen in de stad (o.a. droogtebestendig groen).
Kennisuitwisseling over het natuurlijk bodem- en watersysteemdenken als basis voor een klimaatbestendige leefomgeving.
- Het uitwisselen van voorbeelden van vergroening van de bebouwde kom en groen en blauwe structuren, van bewoners, gemeenten en andere partijen.
- Kansen bespreken voor natuurbeheer- en -ontwikkeling, bijvoorbeeld waar het gaat om het omvormen van naald- naar loofbos.
- Kansen verkennen waar het gaat om klimaatbestendige productiegewassen.
Richtlijnen voor beleid om het natuurlijke bodem- en water systeem in relatie tot klimaatadaptatie te bevorderen.
- Opnemen in beleid; (samenwerkings)programma’s benutten om grondeigenaren en -gebruikers te stimuleren om de infiltratie van water te verbeteren, afvoer van water af te remmen, bodemstructuur te verbeteren en biodiversiteit te vergroten.
- Waar nodig worden klimaatadaptieve en bodemmaatregelen geagendeerd bij integrale gebiedsprocessen en programma’s zoals Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, Zoetwatervoorziening Oost Nederland en het instrumentarium van de Omgevingswet, Regionale Energie Strategieën en andere.
SPEERPUNTEN
2021-2022
NATUURLIJK BODEM- EN WATERSYSTEEM WERKPLAN 2021-2022
Vergroten biodiversiteit om ruimte te geven de benodigde aanpassing van flora en fauna, beperken van ziektes en plagen en verbeteren luchtkwaliteit
PROJECT: LOOFBOMEN ADVIES
BESCHRIJVING: klimaatbestendig groen (droogtebestendig/ ziekte en plagen/ tegengaan verdroging).
RESULTAAT: Gedragen en gedeelde kennis over de omgang met groen in relatie tot klimaatbestendigheid.
Watertekort in droge periode
1e PROJECT: WATERBESCHIKBAARHEIDSSTRATEGIE
BESCHRIJVING: Slim en strategisch omgaan met tekort aan water. Bepalen wanneer we oppervlaktewater, grondwater en drinkwater gebruiken voor zowel voor het gewenste extra groen in de stad als ook de watervragen in het landelijke gebied. Zie ook het Blauw Omgevingsplan* Waterschap (‘BOP’ nog in ontwikkeling).
RESULTAAT: Gedragen en gedeelde kennis over de omgang met groen en de bewatering daarvan.
2e PROJECT: DUURZAAM GRONDWATERSYSTEEM
BESCHRIJVING: In beeld brengen van grootschalige strategische keuze voor een duurzaam grondwaterbeheer van de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug en advies voor de besluitvorming en implementatie.
RESULTAAT: Voorkeursscenario voor het grondwaterbeheer en advies over het besluitvormingstraject.
Klimaatbestendige ruimtelijke inrichting en klimaatbestendig gebruik van het natuurlijk systeem
PROJECT: VERKENNING REGIO VALLEI EN VELUWE – 2120
BESCHRIJVING: Het maken van toekomstbeelden voor ontwikkelingsrichtingen gebaseerd op de draagkracht van het natuurlijk basissysteem. Deze zijn bedoeld als inspiratie voor bewustwording en om inspirerende discussies te entameren gericht op duurzame, klimaatadaptieve oplossingen.
RESULTAAT: Inspirerende toekomstblik voor de zeer lange termijn met klimaatadaptieve oplossingen gebaseerd op het natuurlijk systeem.
Regionaal delen. Lokaal doen.
Volg het voorbeeld uit de regio:
3 praktische voorbeelden
Programma Water Gemeente Voorst
Met de Ruimtelijke Toekomstvisie geeft Voorst een krachtige basis voor ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente. De belangrijkste trefwoorden hierbij zijn kwaliteit, verbinding en duurzaamheid. Om de speerpunten op het gebied van water een concrete invulling te geven is het Programma Water opgesteld. Dit programma geeft een beeld van waar we staan maar meer nog waar we heen willen of soms moeten.
Beekherstel Hierdense Beek
Waterschap Vallei en Veluwe en Natuurmonumenten herstellen de Hierdense Beek, in de winter stond hier te veel water en in de zomer juist te weinig. De beek en de directe omgeving zijn natuurvriendelijk ingericht en de natuurlijke afvoer van water wordt hersteld. Zowel vanuit het oogpunt van de waterbeheersing als vanuit het oogpunt van de (ecologische) waterkwaliteit is er de verantwoordelijke waterschappen veel aan gelegen om aan beekherstel te doen. Het doel ervan is duidelijk: meer waterberging bovenstrooms, tragere waterafvoer en ecologisch herstel.
WaardeVOL Brummen
De naam WaardeVOL Brummen staat voor: samenwerken aan een waardevol gebied Voorstonden, Oekense Beek en Leusveld. Het gaat hierbij om een afwisselend gebied met coulisselandschappen, landgoederen en drie beken. Om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, de leefomgeving te verbeteren en de natuur te versterken, zoeken de gemeente Brummen, provincie Gelderland en waterschap Vallei en Veluwe samen met inwoners en bedrijven naar oplossingen in het project WaardeVOL Brummen.
Kom meer te weten over onze gerichte aanpak op thema:
2.1 PRETTIG WONEN EN WERKEN
2.2 AANGENAAM RECREËREN
2.3 BASISFUNCTIES VEILIGSTELLEN
2.4 NATUURLIJK BODEM- EN WATERSYSTEEM